واکاوی نقشه شناختی و ارزش آفرینی مشترک میان کاربران، کتابداران و طراحانِ نرم افزارهای کتابخانه دیجیتال در ایران بر پایه نظریه وسیله-هدف

هدف این پژوهش، بررسی و مقایسه ساختار شناختی گروه های سه گانه ذینفع نرم افزارهای کتابخانه دیجیتال ایران (کاربران، کتابداران و طراحان) بر پایه نظریه وسیله-هدف است. این پژوهش از نظر نوع، کاربردی و از نظر رویکرد، شناختی است که با شیوه پیمایشی و رویکرد ترکیبی در گردآوری داده ها انجام شد. جامعه پژوهش حاضر شامل دو گروه بود: 1) نرم افزارهای کتابخانه های دیجیتال در ایران که از این گروه، نرم افزارهای آذرخش، پاپیروس و ثنا انتخاب شدند. 2) ذی نفعان این نرم افزارها، شامل کاربران نهایی (16 نفر)، کتابداران (21 نفر) و طراحان (5 نفر) بودند که در مجموع 42 نفر در این پژوهش شرکت کردند. گردآوری داده های پژوهش از دو طریق پرسش نامه و مصاحبه (با استفاده از تکنیک های نردبانی و شبکه مخزنی) انجام شد. یافته های این پژوهش نشان داد که نقشه سلسله مراتبی ارزش (نقشه شناختی) طراحان پیچیده تر از نقشه شناختی کاربران و کتابداران بود. افزون بر آن، مشخص شد مدل های ذهنی ذی نفعان تحت تأثیر استفاده از سایر نظام ها و محیط های اطلاعاتی قرار داشت. مدل های ذهنی طراحان بیشتر تحت تاثیر موتورهای کاوش (با 5/45%)، کتابداران بیشتر تحت تاثیر پایگاه های اطلاعاتی (با 2/42%) و کاربران بیشتر تحت تاثیر شبکه های اجتماعی (با 6/21%) بود. به طورکلی، موتورهای کاوش (با 42%) در مقایسه با پایگاه های اطلاعاتی (با 31%) و شبکه های اجتماعی (با20%) سهم بیشتری از ویژگی های مورد انتظار ذی نفعان را به خود اختصاص دادند؛ بیشترین تشابه میان ویژگی های نرم افزارهای کتابخانه دیجیتال با ویژگی های پایگاه های اطلاعاتی (با 3/54%) در حالی مطرح شد که شبکه های اجتماعی (با 3/28%) و موتورهای کاوش (با 9/10%) سهم کمتری از این تشابه ها را داشتند. از پژوهش حاضر می توان نتیجه گرفت که میان نقشه های سلسله مراتبی ارزش گروه های سه گانه ذی نفع تفاوت وجود داشت. از این رو، نوعی شکاف شناختی میان آن گروه ها دیده شد. این شکاف شناختی همچنین تحت تأثیر تجربه های استفاده از سایر نظام های اطلاعاتی قرار داشت